Ale dziś człowiekowi Zachodu coraz trudniej przychodzi sobie wyobrazić, na czym polega smak filozofowania i dlaczego filozofia jest tak ważna w kulturze. Nie dziwota, bo z jednej strony nasze życie stało się bardzo konsumpcyjne, wręcz żarłoczne, a z drugiej cała kultura nastawiona jest na produkcję, do tego stopnia, że nawet absolwenta szkoły wyższej nazywa się z urzędu „produktem”. Takie to czasy, chciałoby się powiedzieć, nie tylko płytkie, ale wręcz głupie.
O jakiej filozofii mówimy? W Polsce w czasach PRL była jedna filozofia, lub raczej pseudo-filozofia, marksizm, wykładany przymusowo na wszystkich uczelniach wyższych, z wyjątkiem KUL-u. I od tamtego czasu przeciętny inteligent nabrał jak najgorszego mniemania o filozofii, nawet jeśli studiował już po roku ’89, bo marksiści wykładali nadal. A przecież prawdziwa filozofia to skarb, perła, diament, tylko że właśnie…
„Więc kiedy tak od filozofii odpadają ci, którym jest ona najbliższa, nie troszcząc się o jej osierocenie i los, wtedy oni sami pędzą życie ani stosowne, ani prawdziwe, a ona zostaje jak sierota, którą opuścili krewni. Wtedy się do niej zbliżają inni, niegodni – stąd i stamtąd – i przynoszą jej wstyd, i ściągają na nią obmowy, które i ty przytaczasz za plotkarzami, że kto tylko do niej przychodzi, ten albo nic nie wart, albo też to po większej części typy z wielu względów ujemne.” Tak mówił Sokrates (Platon, Państwo 495C), z czego wynika, że już wtedy, gdy filozofia była bardzo młoda, czyhało na nią szereg niebezpieczeństw. Na przykład, gdy nie zajmują się nią ci, którzy są uzdolnieni i którzy byliby dobrymi filozofami. Szkodzą sobie, bo jeśli już zaczęli filozofować, to później ta chętka wraca przez całe życie. A i dziś spotkać można dawnych studentów, którzy nie czują się spełnieni, jeśli praca zawodowa jest tylko pracą zarobkową, jeśli nie mogą poświęcić czasu na medytacje z Sokratesem lub św. Tomaszem z Akwinu. I zdarza się, że „jak inni ludziska widzą, że to pole filozofii leży odłogiem i puste, a pełno na nim pięknych słów i wywieszek, robią tak, jak ci, którzy z kryminałów uciekają do świątyń; łatwo jaki taki ciska swój fach a przerzuca się do filozofii, co który sprytniejszy na swoim zagoniku specjalnym. Bo chociaż tak jest z filozofią źle, to jednak w porównaniu do innych specjalności otacza ją pewien nimb wspaniały. On pociąga wielu, choć ich natura do tego nie dorasta, rzucają się dno niej typy fizycznie wykoszlawione, pod wpływem swoich specjalności i robót ręcznych i duchowo połamane, i rozmienione na drobnie przez swoje rzemiosło poprzednie” (ibid.).
W tym krótkim fragmencie spotykamy nieomal wszystko, co przydarza się filozofii po dziś dzień. A więc przyciąga problematyką, bo przecież tu dyskutuje się na temat sensu ludzkiego życia, na temat słuszności naszego postępowania, na temat źródeł i racji istnienia całej rzeczywistości, dyskutuje się racjonalnie o Bogu. Ale za te tematy może ktoś zabrać się nieumiejętnie, będzie filozofował jako fizyk, chemik, przyrodnik, czy nawet zwykły konsument mediów, narzucając w ten sposób swój ograniczony punkt widzenia. Tego już Platon nie lubił, to go denerwowało. Ostrzegał równocześnie przed jednostkami duchowo lub psychicznie pękniętymi, gdy filozofem chce być ktoś, kto nie może wewnętrznie się pozbierać, ktoś ko-go potocznie nazywa się nawet lekko „zbzikowanym”. Od takiego wielu stroni, choć myślą, że przyczyną tego stanu jest sama filozofia. Nic podobnego. Filozofia sama w sobie jest cudowna, daje niezwykłe rozkosze ducha, gdy człowiek zaczyna głębiej rozumieć siebie, świat, rzeczywistość, i otwiera się na Boga. Gdy mimo płycizny intelektualnej świata współczesnego, potrafi dotrzeć do dzieł ludzi mądrych, choćby napisano je przed tysiącem lat. Gdy potrafi coś przemyśleć i mówić jak istota myśląca. To wszystko daje filozofia, więcej niż nauka, więcej niż telewizor.
Piotr Jaroszyński
Nasza Polska, 3.07.2012 r.
