Felietony-wywiady

WITAM PAŃSTWA NA MOJEJ STRONIE AUTORSKIEJ

PIOTR JAROSZYŃSKI

"Sic vive cum hominibus, tamquam deus videat; sic loquere cum deo, tamquam homines audiat" Seneka

Pomnik Adama Mickiewicza w GrodniePomnik Adama Mickiewicza w Grodnie

26 listopada 1855 r., w wieku 57 lat, zmarł Adam Mickiewicz. Daleko od rodzinnego Nowogródka, w którym spędził lata dziecięce, daleko od Wilna, w którym studiował na Uniwersytecie, założonym przez króla Stefana Batorego, daleko od szwajcarskiej Lozanny, w której był profesorem literatury łacińskiej, daleko od Paryża, w którym mieszkał na emigracji i w którym na cztery lata objął katedrę języka i literatury słowiańskiej w Collège de France, daleko od Warszawy, której nigdy nie widział. Mickiewicz zmarł w Turcji w Konstantynopolu. Tam spotkała go śmierć, gdy włączył się w tworzenie Legionu Polskiego, który miał walczyć z Rosją i przynieść Polsce niepodległość. Wśród wielkich był największym polskim poetą.

W tradycji zachodniej poezja pełniła szczególną rolę kulturową. Trudno wyobrazić sobie kulturę grecką, kulturę europejską, a nawet światową bez Homera. Platon wprost stwierdzał: «ten poeta Helladę wykształcił i wychował i jeżeli chodzi o ustrój i o kulturę we wszystkich sprawach ludzkich...» (Rep. X, 606 E). Zaś Adam Mickiewicz nie wahał się stwierdzić, że «żaden z poetów nie doszedł jeszcze do Homera w znajomości wielkich tajemnic człowieczeństwa» (Literatura słowiańska, III rok, wykład XVI). W ten wielki ciąg poetów: od Homera, poprzez Wergiliusza, Dantego i Kochanowskiego, wkracza w pełni blasku również sam Adam Mickiewicz, i to w czasach, kiedy Polski nie było na mapie, kiedy rozstrzygały się losy naszego narodu, czy będzie i jaki będzie. Ludy, które nie mają swoich poetów, nie są jeszcze narodami, narody, które zapominają swoich poetów, narodami być przestają.

W naszej tradycji poezja scala w sobie wszystkie wątki kultury, niesie oświatę, ukazuje wielkie wzory postępowania, przedstawia słodycz ogniska domowego, uczy miłości do ojczyzny i czci dla Boga. A wszystko za pomocą słowa, które w sposób mistrzowski i bezbłędny oddaje kształt myśli, obrazów i uczuć, delikatny i potężny, słowa, które w cudowny sposób trafia do milionów, wstrząsa nimi, uczy myślenia, zapala do działania. Wielka jest moc poezji, która staje się sumieniem pokoleń, formuje charakter i wyrabia ducha. A taką właśnie jest poezja Mickiewicza.

Należąc do jakiegoś narodu musimy przepuszczać przez siebie określone dźwięki, słowa, frazy, musimy odczytywać ich sens, tak aby odnaleźć nasz wspólny świat, łączący pokolenia, otwarty na przyszłość. Bez własnej poezji, którą wchłaniają kolejne pokolenia, przestajemy się nawzajem rozumieć, zaczynamy żyć w coraz uboższym świecie, choć być może zawalonym coraz większym kopcem przedmiotów. Poezja prawdziwie narodowa nosi w sobie to wielkie brzemię odpowiedzialności, które wypala samego poetę. Dlatego zdarza się, że poeta nie jest w stanie udźwignąć tej odpowiedzialności w życiu osobistym, sam jest przytłoczony wielkością spraw i idei, jakie przed nim się odsłaniają. Czyhają na to ludzie mali widząc tylko to, co małe i sądząc, że poprzez «odbrązowianie» nagną wierzchołek geniusza do swojego poziomu. Na daremno.

Nikt, kto jest Polakiem, nie może nie odczuwać całej gamy nastrojów, nie widzieć oczyma wyobraźni łąk nadniemeńskich, góry nowogródzkiej, przezroczystych wód Świtezi, krwawych okopów Pragi, celi Konrada, nie może nie rozniecać skier myśli, rzucanych jak piorun lub płynących łagodnie niczym chmurki nad lasem – gdy słyszy frazy poezji Mickiewicza. Tam jest Polska, od zarania dziejów po końce czasów, jak długo będziemy Polakami.

Mickiewicz z całą świadomością, talentem i poświeceniem skoncentrował swoje życie na Polsce. Był przekonany, że Polska ma do odegrania w świecie ważną rolę, mimo że nie istnieje na mapie i że w tak okrutny i cyniczny sposób została pohańbiona. Ale miał też poczucie realizmu, jak wielkiej potrzeba pracy, aby wróciła na tory swej cywilizacyjnej misji, aby nie stała się zaprzeczeniem samej siebie. W rozmowie z Ludwikiem Zwierkowskim, na kilka miesięcy przed śmiercią, wieszcz tak ostrzegał: «Ja ci powiem również szczerze, żeśmy się doczekali najsmutniejszej w naszej smutnej historii chwili, gdzie już Polacy stracili samodzielność, nie umiejąc nie tylko nic z siebie praktycznego wydobyć, ale nawet [obudzić w sobie] tę wiarę w Opatrzność, że to jest uroczysta chwila, gdzie Polską należy nam wydzierać, a nie żebrać o nią, zdobywać ją i zapałem, gotowością do nowych ofiar obmyć ją ze zgnilizny, a nie czekać, aż nam powiedzą: «chcemy Polski». Bo jak to powiedzą, to i zrobią, – ale to będzie Polska bez inicjatywy własnej, będzie polem walczących się obcych wpływów, intryg i obcego jarzma, może ohydniejszego niż jarzmo zdobywców, bo będzie dobrowolne. Polska stanie się otchłanią przekupstwa, rozdwojeń, frymarki, i obrazem szkaradnej, śmiertelnej anarchii».

Inny był kontekst wypowiedzi Mickiewicza, ale zapytajmy samych siebie, czy to widmo Polski jako pola zwalczających się wrogich wpływów, tej ciągłej zależności od obcych i to dobrowolnej, tej otchłani przekupstwa, czy to widmo ciągle nad nami nie wisi? Jak wiele lat i pokoleń musi minąć, abyśmy umieli być wolnymi i potrafili docenić autentyczną niepodległość? A przecież z nami ciągle związana jest wielka nadzieją. Czy potrafimy to odczytać, by ją udźwignąć?

Twórczość Mickiewicza to wielki skarb narodowy. Musimy do niej wracać, by formować nasz charakter i naszego ducha, tak jak należy, po polsku.

prof. dr hab. Piotr Jaroszyński

Magazyn Polski, nr 10, październik 2015

Komentarze  

Paweł
# Paweł 2016-02-08 08:43
Czy może Pan Profesor wyjaśnić dlaczego jedno z dzieł Mickiewicza znalazło się, dzisiaj już nieobowiązującej, liście ksiąg zakazanych Kościoła Katolickiego. Jeżeli to była zbyt duża dawka patriotyczna, to czego takiego kościół, się obawiał w patriotach polakach.
Prof. P. Jaroszyński
# Prof. P. Jaroszyński 2016-02-08 15:46
To chodziło o „Księgi Pielgrzymstwa i Narodu Polskiego”, w których Mickiewicz głosił poglądy mesjanistyczne, a które zostały oficjalnie odrzucone przez Kościół. Na temat mesjanizmu polskiego proszę zerknąć napisane przeze mnie hasło „mesjanizm” dla Powszechnej Encyklopedii Filozofii

W powstaniu warszawskim zginął kwiat polskiej młodzieży. Był to nasz narodowy skarb, wychowany i wykształcony w okresie międzywojennym, gdy dom i...

Ksiądz Jerzy Popiełuszko przyszedł na świat na Podlasiu, na tych ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, gdzie i w czasie zaborów, i w okresie...

Nerwowe szukanie sponsorów dla wielu przedsięwzięć jest dziś zjawiskiem coraz częstszym. Dziedziną, która w sposób szczególny cierpi na brak...

Z prof. Piotrem Jaroszyńskim, kierownikiem Katedry Filozofii Kultury KUL, rozmawia Mariusz Kamieniecki Ojciec Święty swoim autorytetem naukowca,...

138 lat temu w nocy z 22 na 23 stycznia wybuchło powstanie styczniowe. Rozpaliło wielkie nadzieje narodów żyjących pod zaborami na ziemiach I...

Jeden jest Kościół Chrystusowy Słuchacze Radia Maryja są wierni Bogu, Kościołowi i Ojczyźnie. Nie wolno ich lekceważyć. Trzeba wsłuchiwać się w ich głos − apelował ks. kard....

Czasem zastanawiamy się, kto koordynuje w naszym kraju te media, które są tak bardzo antykatolickie i antypolskie? Przecież musi być jakaś...

Nowa Lewica jest odmianą marksizmu. Słowo „marksizm” powinno już być wystarczająco odpychające, by uważać na Nową Lewicę. A jednak w wielu wypadkach...

Ukrzyżowanie jako forma okrutnej kary pojawiło się w starożytnej Persji na wiele wieków przed Chrystusem. Ofiara umierała długo i w potwornych...

Projekt zniesienia bezpłatnych studiów zgłoszony przez przewodniczącego Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich profesora Tadeusza Lutego...

Człowiekowi zawsze grozi to, że albo będzie potraktowany jak rzecz (gdy na przykład zostanie przewrócony i kopnięty, tak jakby był drewnianym...

W czasie zaborów, gdy mowa i tradycja polska były publicznie zakazane pod groźbą wyrzucenia ze szkoły czy utraty pracy, twierdzą naszej tożsamości...

Sprawcami zazdrości są nie tylko ludzie zazdrośni. Przecież bogatym satysfakcję sprawia zazdrość, z jaką inni patrzą na ich bogactwo. Można odnieść...

Z prof. dr. hab. Piotrem Jaroszyńskim, wykładowcą Sekcji Filozofii Teoretycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, o problemach z...

W klasycznej tradycji zachodniej kultura oznaczała swoisty tylko dla człowieka sposób zdobywania umiejętności bycia człowiekiem i życia jak...

Mimo miażdżącej krytyki kuratorów dyrektor stołecznego Muzeum Narodowego kontynuuje przekształcanie tej placówki w przybytek sztuki nowoczesnej w...

Raz po raz staje przed nami pytanie o fundamenty, na których budujemy naszą Ojczyznę. A kryterium oceny jest zawsze rozumienie człowieka - czy...

Cenzura była przez pięćdziesiąt lat narzędziem trepanacji polskiej świadomości. W zaborze rosyjskim na każdej publikacji była przybita pieczątka:...

Skarbem każdego kulturalnego narodu są blioteki. Księgi tam gromadzone pozwalają zarówno na prowadzenie specjalistycznych badań naukowych, jak i na...

Jest dość intrygujące, że ostatnia encyklika „Veritatis splendor” odbiła się w polskich mass mediach dość szerokim echem. Po trzech latach (!)...

Nowa Lewica - panseksualizm Lewica, zachowując strategiczne cele, takie jak zniszczenie normalnej rodziny, destrukcja historycznych narodów, powszechna ateizacja i...

Dzisiejszy człowiek często zapomina, że jest dłużnikiem nie tylko tych pokoleń, które już dawno minęły, a także swoich bezpośrednich przodków. Żyje...

Można rzec, że pragnienie wejścia w krąg oddziaływania kultury śródziemnomorskiej i czerpania pełnymi garściami ze skarbca cywilizacji łacińskiej...

W polskiej tradycji związki rodzinne były rozległe i bardzo silne. Odlegli nawet krewni szukali wzajemnego poznania, odwiedzali się, a w razie...

Gender: przechytrzyć Kościół Oficjalne stanowisko Kościoła w sprawie gender jest jasne. Mogliśmy je poznać z ust samego Papieża Benedykta XVI (21.12.2012), a więc w skali...

Trudne zadanie stoi przed nowo wybranymi parlamentarzystami oraz przed administracją państwową, która na wielu szczeblach powinna zostać wymieniona....

Kto rządzi światem? Już za samo zadanie takiego pytania można być posądzonym o jedno z największych przestępstw, jakim jest głoszenie spiskowej teorii dziejów. „Spisek”...

Techniki przekazywania informacji w prasie, radiu i telewizji są dziś tak udoskonalone, że odbiorcom pozostawiają...

Teatr Wielki jest jedną z najbardziej reprezentacyjnych budowli Warszawy. Wzniesiony został na początku wieku XIX (1825-1833) według projektu...

Misterna konstrukcja regulacji prawnych, cynizm samego pomysłu, lekceważenie Rodziny Radia Maryja wskazują na to, że poseł Jan Filip Libicki sam...