Felietony-wywiady

WITAM PAŃSTWA NA MOJEJ STRONIE AUTORSKIEJ

PIOTR JAROSZYŃSKI

"Sic vive cum hominibus, tamquam deus videat; sic loquere cum deo, tamquam homines audiat" Seneka

Postępuje proces dechrystianizacji Europy. Przejawia się to na wszystkich polach kultury, w nauce i edukacji, w moralności, ekonomii i polityce, w sztuce i w religii. Ostatnim akordem tej tendencji jest pominięcie odniesienia do chrześcijaństwa w Preambule Projektu Konstytucji Unii Europejskiej. Taka sytuacja zmusza do refleksji nad Europą i nad miejscem chrześcijaństwa w Europie.

Dla każdego, kto zajmuje się kulturą i historią Europy, znaczenie chrześcijaństwa w formowaniu Europy wydaje się czymś oczywistym. Po upadku zachodniego cesarstwa rzymskiego to właśnie Kościół Katolicki przejmuje na siebie misję cywilizacyjną, której istotną częścią jest nie tylko głoszenie Ewangelii, ale również zachowanie i rozwój kultury wyrosłej w Grecji i Rzymie. Negowanie takiej roli Kościoła jest wyrazem albo ignorancji, albo złej woli politycznej płynącej z jakiejś antychrześcijańskiej ideologii.(...)

W sensie cywilizacyjnym pojęcie europejskości krystalizuje się na przełomie V i IV w. przed Chr. (...) Więcej refleksji na ten temat pojawia się u sławnych retorów takich jak Isokrates (436-338) i Lizjasz (450-378). O ile bowiem w tekstach innych autorów słowo "Europa" pojawia się jako imię mitologiczne albo jako nazwa kontynentu (Hezjod, Herodot, Platon, Arystoteles, Ajschylos, Eurypides, Ksenfont), o tyle Isokrates i Lizjasz przypisują Europie znaczenie cywilizacyjne. (...)

W opinii Isokratesa Hellada reprezentuje Europę, tak jak Persja Azję. Istotą europejskości jest hellenizm, który równocześnie posiada wymiar uniwersalny, dlatego w dalszej perspektywie opiera się nie na pochodzeniu, ale na przyswojonej kulturze. O istocie europejskości stanowi nie rasa, i nie położenie, ale kultura (filozofia, sztuka), która w swym uniwersalnym wymiarze powinna być dostępna wszystkim ludom.(...) Lizjasz podobnie rozumie europejskość. (...) Jak Isokrates kładł nacisk na kulturę, tak Lizjasz eksponuje wolność. Kultura i wolność to dwa ramiona europejskości, dostrzeżone przez obu wybitnych Greków, którzy jako sofiści i nauczyciele wymowy, mieli wpływ na elity swojego kraju, a nawet na obcych przybyszów, których przyciągnęły Ateny.

Rzymianie świadomi byli zderzenia Wschodu z Zachodem, co znakomitsze jednostki zdawały sobie nawet sprawę, że sam Rzym ulega orientalizacji. Ale na Rzym nie patrzono w kategoriach europejskości. Rzymianie nie walczyli o Europę. Bezpośrednim bowiem polem ich działania był Basen Morza Śródziemnego, wzdłuż którego wybrzeży leżały trzy kontynenty (Europa, Azja i Afryka). Natomiast dalekosiężne plany sięgały nie tyle podboju Europy, co zapanowania nad całym światem.(...) Jak pisał Tadeusz Zieliński była to idea pokojowego protektoratu Rzymu nad wolnymi narodami świata. Nic więc dziwnego, że wobec takiej perspektywy, ugruntowanej poczuciem własnej siły, Rzymianie nie przywiązywali do Europy jako Europy szczególnego znaczenia.

Europejskość w sensie cywilizacyjnym odżywa ponownie pod wpływem chrześcijaństwa.[1] Kościół rzymski od III w. latynizuje się i w odróżnieniu od Bizancjum jest niezależny od państwa.[2] Dzięki temu nie dzieli losu upadającego Rzymu i może stać się siłą, która odrodzi Europę. (...) Ale całkowita chrystianizacja Europy dokonuje się dopiero w XV w. Pius II (1458-64) posługuje się takimi wyrażeniami jak: Europa jako Rzeczpospolita chrześcijańska ("Respublica Christiana"), nasza Europa ("nostra Europa"). On pierwszy wprowadza słowo "europejski" ("europeus"). Motywem jednoczenia Europy jest zagrożenie ze strony Turcji, pod której ciosami w 1453 r. upada Bizancjum. Wskutek tego Europa staje się ostatnim bastionem chrześcijaństwa. (...)

Pierwsza faza formowania się chrześcijaństwa dokonuje się w kulturze antycznej. Papież, Jan Paweł II, nadaje temu wyjątkowe znaczenie: "...kiedy Kościół styka się po raz pierwszy z wielkimi kulturami, nie może wyrzec się tego, co zyskał dzięki inkulturacji w myśli grecko-łacińskiej. Odrzucając to dziedzictwo sprzeciwiłby się opatrznościowemu zamysłowi Boga, który wiedzie swój Kościół po drogach czasu i historii" (Fides et ratio, VI, 72).

A zatem chrześcijaństwo rozwija się u swych źródeł przede wszystkim w dziedzictwie kultury grecko-rzymskiej. Z kolei ta ostatnia jako kultura nie była jeszcze w pełni dojrzała, ani też nie objęła swym zasięgiem całej Europy (...).

Inkulturacja chrześcijaństwa w kulturze antyku okazała się drogocenna i dla antyku, i dla chrześcijaństwa. (...)

W średniowieczu chrześcijaństwo zachodnie dojrzewa nie tylko jako religia, ale również jako kultura. Rozwój ten ma miejsce na terenie Europy, dzięki czemu cała Europa, a nie tylko Grecja, czy nadmorskie wybrzeża "Mare Nostrum" ulegając chrystianizacji staje się też prawdziwie europejska, bo uczestniczy w kulturze Grecji, Rzymu i chrześcijaństwa.

Czy chrześcijaństwo jest "wspólnym korzeniem Europy? Tak. Bo jeśli europejską jest kultura Grecji i Rzymu, to ta kultura przed chrześcijaństwem nie objęła swym wpływem całej Europy. Ona dociera do całej Europy dopiero dzięki chrześcijaństwu, by stać się kulturą wspólną dla wszystkich narodów europejskich. Ale chrześcijaństwo nie jest tylko "antykwariuszem" kultury grecko-rzymskiej, ponieważ dzięki Objawieniu dopełnia znaczenie tej kultury, która - i to w swych zasadniczych momentach - nie była dopełniona, zwłaszcza w odniesieniu do rozumienia tego, kim jest człowiek i kim jest Bóg. Chrześcijaństwo wskutek splotu okoliczności było w średniowieczu religią przede wszystkim o zasięgu europejskim, i stąd europejskość tak mocno związana została z kolei z chrześcijaństwem. Chrześcijaństwo jest więc wspólnym korzeniem Europy.

Piotr Jaroszyński

Przypisy:

1. W Biblii słowo "Europa" się nie pojawia. Dopiero żydowski historyk, Józef Flawiusz, upowszechnia wersję, że Europa została zasiedlona przez potomków Jafeta. Tę wersję przejmuje za Flawiuszem św. Hieronim.
2. Ch. Dawson, Tworzenie się..., dz. cyt., s. 51n.

Tyś nas zrobił Polakami Czytając Trylogię Sienkiewicza, natrafiamy na sformułowania, które dzisiaj z pewnością zostałyby poddane cenzurze politycznej poprawności. Dziś...

Polityka wciąga. I tych, którzy z niej żyją, i tych, którzy nią żyją. Nieustanne roszady stanowisk. Był na górze, jest na dole, a tamtego odstawili...

Obserwujemy dziś, z jak wielkim natężeniem rządzący oraz wiele środków masowego przekazu próbują zacierać różnicę między dobrem i złem. Można...

Po sześciu latach istnienia Radia Maryja widać coraz wyraźniej, że jako Polacy znaleźliśmy dla siebie własny krwiobieg pozwalający na rozwój i...

Rok 2001 został ogłoszony przez polski parlament Rokiem Prymasa. Chwalebna to inicjatywa. Ze względu jednak na podwójną taktykę „sił postępu", która...

Bohaterska postać księdza Kordeckiego znana jest nam z Sienkiewiczowskiego Potopu. Wiemy, jak dzielnie podtrzymywał na duchu obrońców Jasnej Góry,...

Gender: Od antykoncepcji do homoseksualizmu W ramach walki z grożącym ludzkości domniemanym przeludnieniem zaczęto stosować głównie dwie metody: antykoncepcję – która ma zapobiegać poczęciu...

Ojciec Jacek Woroniecki (1878-1949), dominikanin, należał nie tylko do starego rodu książęcego, ale nade wszystko reprezentował szczytne tradycje...

Dżdżysta i wietrzna jesień coraz bardziej przesłania wspomnienia z wakacji. Miliony polskich dzieci większość dni spędza teraz nie nad morzem czy...

Święta i obyczaje Człowiek nie jest czystym duchem, ale nie jest też tylko ciałem. Człowiek żyje na sposób duchowo-cielesny. Dlatego musi nieustannie szukać tej...

Prof. P. Jaroszyński: Wybór Boga to najwyższy wymiar kultury wolności, dzięki której człowiek staje się autentycznie niepodległy Chrześcijaństwo inkulturowane w dziedzictwie Grecji i Rzymu pogłębia znaczenie suwerenności ludzkiej osoby, z uwagi na to, że człowiek został...

Specjalnie dla Czytelników strony www.piotrjaroszynski.pl · 14 października 2006 Felietony zacząłem przygotowywać systematycznie od października...

Pocałunek ziemi Adam Mickiewicz, pisząc «Pana Tadeusza», był jeszcze człowiekiem młodym, nie miał nawet 40 lat. A jednak arcydzieło to posiada tak mocną...

U rodaków w Chicago Polonia w Chicago z dumą podkreśla swoje coraz większe zaangażowanie w sprawy polskie. Nasi rodacy zrozumieli, że Polska nie jest tylko sprawą...

Skarbem każdego kulturalnego narodu są blioteki. Księgi tam gromadzone pozwalają zarówno na prowadzenie specjalistycznych badań naukowych, jak i na...

Polacy są narodem rozproszonym po całym świecie. Tworzą mniejsze lub większe skupiska, czasem stanowią nieliczną garstkę zabłąkaną wśród wysp...

Medialna manipulacja widzem Słowem, które najczęściej pojawia się w odniesieniu do sposobu oddziaływania mediów na człowieka jest „manipulacja”. Pod wpływem manipulacji osoba...

Balewicze światem najbliższym sercu Rozmowa z profesorem Piotrem Jaroszyńskim z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego o jego ojcu, który urodził się i dzieciństwo spędził na...

Non omnis moriar Sentencja Horacego „Nie wszystek umrę” pasuje do dzieła, które pozostawił po sobie ksiądz kanonik Józef Hańczyc, proboszcz parafii Świętej Rodziny w...

Istotnym elementem każdej społeczności, nie tylko ludzkiej, ale i zwierzęcej, jest komunikacja. Bez takiej czy innej formy komunikacji, nie można...

Luty czasem pamięci o zsyłkach Kiedy wracamy pamięcią do mroźnych, lutowych dni 1940 r., gdy setki tysięcy naszych rodaków w bydlęcych wagonach, zsyłano w głąb Związku...

Najstarsza i jedna z najbardziej renomowanych uczelni w Polsce - Uniwersytet Jagielloński, którego donatorką była święta Królowa Jadwiga, firmuje...

Z prof. dr. hab. Piotrem Jaroszyńskim rozmawia dr Imelda Chłodna Jest Pan wykładowcą w Wyższej Szkole Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu oraz...

My z niego wszyscy... Adam Mickiewicz opuścił Paryż 11 września 1855 roku. Oficjalnie miał zająć się badaniem położenia Bułgarów pod panowaniem tureckim; na takiej...

Platforma Obywatelska dąży do całkowitej kontroli życia publicznego, przyznając sobie status absolutnego suwerena. Instytucja taka jak Kościół...

Ostatnie wydarzenia w Polsce, wstrząsając podstawami naszej cywilizacji, zmuszają do formułowania zasadniczych pytań. Jednym z nich jest pytanie o...

Człowiek nie jest istotą doskonałą. Każdy z nas na sobie tego doświadcza. Jesteśmy ułomni, narażeni na wiele potknięć i błędów. Szczególnie przykre...

Miasto to nie tylko domy, to również ulice i place. W stosunku do liczby mieszkańców dzisiejsze miasta są zbyt ciasne. Ludzie mijają się w tłoku i w...

Adwent czy bachanalie? Okres Adwentu to czas oczekiwania. Na świat przyjść ma Chrystus, Bóg, który stał się człowiekiem. Stajemy tu wobec tajemnicy wiary. Bez wiary nie...

Przez ostatnie lata słyszeliśmy, jak publiczne osoby piastujące wysokie stanowiska posługiwały się zwrotem „w tym kraju". Zwrot to rażący, bo...