Felietony-wywiady




Jedną z bardzo potrzebnych reform jest reforma systemu edukacji. Chodzi bowiem o to, aby odzyskać polskie elity, które w czasie wojny były mordowane, a po wojnie, w okresie PRL, deformowane. Niestety, po roku ’89, w dalszym ciągu brakuje konstruktywnego pomysłu na to, jak te elity odzyskać. Co gorsza, wraca się ciągle do ideologii utylitaryzmu, która prowadzi do dehumanizacji życia osobistego i społecznego, niezależnie od tego, czy rządzi lewica czy prawica. Utylitaryzm to wielka pułapka. Polega ona na tym, że każdy człowiek, bogaty i biedny, wykształcony i niewykształcony, zostaje sprowadzony do roli narzędzia, zaś cel życia zostaje zagubiony. Tymczasem ten cel zdobywa się dzięki odpowiedniemu wychowaniu i wykształceniu o nastawieniu świadomie nieutylitarnym.
 

Wykształcenie mające na uwadze cel jest inne niż to, które ma na uwadze środki i narzędzia. Można opracować nowy typ samolotu, jeszcze doskonalszy niż poprzedni, można zrobić jeszcze doskonalsze wiertło, ale ani samolot, ani wiertło nie generują samoczynnie celu ludzkiego życia i sposobu w nim uczestniczenia. Do tego potrzebne jest odpowiednie wykształcenie. W tradycji określano je mianem wykształcenia wolnego – artes liberales. Wolnego dlatego właśnie, że jest dla człowieka, który potrafi uczestniczyć w celu swojego życia. A cel nie jest środkiem, nie jest narzędziem. 

Jakie dziś ramy powinno nadać się wykształceniu humanistycznemu? Wydaje się, że w grę wchodzą tu cztery przedmioty: greka, łacina, retoryka i filozofia klasyczna – jako najbardziej podstawowe, a których, niestety już w programach szkolnych nie ma. To zaś oznacza, że wykształcenie takie zostało po prostu wyeliminowane, a co za tym idzie zostało zdehumanizowane. 

Dlaczego właśnie te cztery przedmioty powinny być punktem odniesienia przy układaniu programu edukacji humanistycznej na poziomie szkoły średniej? Dlatego że przedmioty te nie są ograniczone do pewnej specjalności tylko, ale mają walor uniwersalny. Greka i łacina dostarczają słownictwa, które obecne jest we wszystkich językach europejskich, i to słownictwa, które dotyczy spraw dla kultury najważniejszych. I nawet jeśli w danym języku jest odpowiednik słowa greckiego lub łacińskiego, to i tak używamy słów jednego z tych języków, a nie słów rodzimych. Mówimy „kultura”, a mogliśmy powiedzieć „uprawa”, mówimy „substancja”, a moglibyśmy powiedzieć „podstawa”, mówimy „chronologiczny” a moglibyśmy powiedzieć „uwzględniający czas”. Takich przykładów są tysiące. Zrozumieć własny język polski, to znać najpierw język grecki i łaciński. A jeżeli humaniście zależeć powinno na tym, żeby język ojczysty rozumieć, to po prostu musi on sięgać do greki i łaciny.

Ale jest jeszcze retoryka i filozofia. I te przedmioty ujęte klasycznie posiadają wymiar uniwersalny, nie są tylko jednym z przedmiotów jak chemia czy biologia. Retoryka klasyczna dotyczy umiejętności opanowania wysokiej kultury słowa, zarówno pisanego jak i mówionego w każdej okoliczności. Umiejętność swobodnej werbalizacji myśli jest umiejętnością jak najbardziej ludzką, którą powinien posiadać każdy człowiek, a cóż dopiero humanista. Tymczasem na co dzień i od święta doświadczamy, jak wielkie problemy stwarza umiejętność poprawnego, stosownego i bogatego wypowiadania się. Odnieść można wrażenie, że przedmiot zwany językiem polskim nie jest po prostu w stanie spełnić pokładanych w nim nadziei. Ten przedmiot obejmuje zbyt mało godzin lekcyjnych i z kolei zbyt wiele materiału, co sprawia, że tu właśnie nie przekłada się na zdobycie umiejętności praktycznych, czyli umiejętności sprawnego mówienia i pisania, którą można też określić mianem wysokiej kultury literackiej.

A wreszcie filozofia. Wokół tej dziedziny pojawia się najwięcej nieporozumień. I słusznie. Dlatego trzeba podkreślić, że z punktu widzenia dydaktycznego chodzi przede wszystkim o filozofię klasyczną, a nie jakąkolwiek. Filozofia, w odróżnieniu od wielu innych nauk, niejedno ma imię. To imię, o które chodzi w wykształceniu humanistycznym na poziomie szkoły średniej, dotyczy filozofii klasycznej, a więc tej która ukazuje podstawy rozumienia tego, co rzeczywiste i która pozwala ogarnąć całość rzeczywistości w jej racjach ostatecznych. Takie poznanie nie jest spekulacją, ale mądrością – bo to jest właśnie imię filozofii klasycznej: miłość mądrości.

Dezintegracja programu nauczania i nadmierny nacisk na utylitaryzm prowadzi do regresu kultury, blokuje rozwój elit, które potrafiłyby szerzej patrzeć na świat, choć w poczuciu odpowiedzialności za własną ojczyznę. Dlatego warto przywrócić kanon edukacji klasycznej tam, gdzie jest ku temu zainteresowania i są możliwości, czy to będą szkoły państwowe, czy prywatne. Ale efekty będą niezwykłe. Trzeba się tylko odważyć i przywrócić do edukacji: grekę, łacinę, retorykę i filozofię klasyczną. Kanon ten sprawdzał się przez wieki, a właściwie przez ponad dwa tysiące lat. Sprawdzi się i teraz.

Piotr Jaroszyński

Gender: Malthus by się przeraził Za gender stoi neomaltuzjanizm. Jest to nazwa ideologii, która za swego protoplastę uważa Thomasa Roberta Malthusa. Aby więc zrozumieć, na czym...

Dokumenty różnych organizacji państwowych lub międzynarodowych nie należą do przyjemnych lektur, są bowiem formułowane w języku technicznym,...

Przekraczanie śmierci Jednym z najbardziej charakterystycznych przejawów życia człowieka na ziemi, jest jego świadomość śmierci. Świadomość, która towarzyszy mu...

Jednym z najważniejszych czynników determinujących kierunek zmian w najbardziej podstawowych dziedzinach życia, takich jak ekonomia, polityka,...

Weszliśmy w okres Adwentu, coraz bliżej więc do świąt Bożego Narodzenia. Na polach wszystko już się uciszyło, uspokoiło, a grudniowa ziemia - jak...

W czasach napięć i przesileń społecznych, gdy ze wszystkich stron jesteśmy otaczani przez różnego rodzaju specjalistów od dezinformacji i...

Jak przekonuje profesor Piotr Jaroszyński, to, jaka będzie Polska i Europa, czy ocaleją narody i czy chrześcijaństwo zachowa swoje należne miejsce,...

Komu przeszkadza godło? Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwo Sportu oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego ze swoich oficjalnych stron...

Gender: rozbiór słowa Inwazja gender na Polskę została sprytnie obmyślona. Chodzi bowiem o zapanowanie nad społeczeństwem katolickim, w którym Kościół jest żywy i ciągle...

Demoralizacja jest ideologią Skala demoralizacji, zwłaszcza medialnej, przybiera tak zastraszające rozmiary, że trudno tu mówić o przypadku. Obsceniczne zdjęcia, wulgarne...

Zgromadzenie Ustawodawcze Dystryktu Federalnego (ALDF) w mieście Meksyk, stolicy Meksyku, zadecydowało, że do 12. tygodnia można bez żadnych...

Zofia Kossak Zofia Kossak jest autorką ok. 40 książek, które zostały przetłumaczone na ponad 20 języków świata, wydane w 26 krajach, w wielomilionowym nakładzie.

Dżdżysta i wietrzna jesień coraz bardziej przesłania wspomnienia z wakacji. Miliony polskich dzieci większość dni spędza teraz nie nad morzem czy...

Była wiosna. Spacerowałem aleją parkową ze swoim profesorem i mistrzem, należącym jeszcze do pokolenia wykształconego i wychowanego przed wojną....

Kraj lat dziecinnych . W Zaosiu niedaleko Nowogródka, w drewnianym dworku szlacheckim, przyszedł na świat w Wigilię Świąt Bożego Narodzenia Adam...

Często słyszymy, że polityka to rzecz „brudna”, a więc, że uprawianiu jej w sposób nieodłączny i nieomal naturalny towarzyszą różnego rodzaju...

Kariera naukowa ręcznie sterowana "Załatwić negatywnie" - to lakoniczne stwierdzenie zamykało ciągnący się nieraz całymi latami proces blokowania przez reżim komunistyczny...

Kiedy 20 lat temu powstało Radio Maryja, chyba nikt wówczas nie mógł przewidzieć, jaką rolę ta początkowo skromna rozgłośnia odegra w życiu Polski i...

Głośmy prawdę, a błąd sam się zniszczy Z prof. Richardem J. Fafarą, filozofem z Adler-Aquinas Institute w USA, rozmawia Beata Falkowska. Co spowodowało, że katolicki Papież Jan Paweł II...

Współcześnie słowa takie jak „dialog", „negocjacje", „konsensus", „kompromis", pojawiają się bardzo często i są swoistym znakiem rozpoznawczym....

Z prof. Piotrem Jaroszyńskim, kierownikiem Katedry Filozofii Kultury KUL, wykładowcą w Wyższej Szkole Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu,...

Bez odwetu Rycerskość stanowiła od wieków cechę Polaków, choć nie jest łatwo ją zdefiniować. Gdy myślimy o rycerzu, to wyobrażamy sobie męża zakutego w srebrną...

Czy zwróciliśmy uwagę na to, że często mieszkamy obok siebie, czasem żyjemy w jednym mieście, w zasadzie należymy do jednego państwa, ale tak...

Kiedy zastanawiamy się nad pytaniem, jaki jest obraz Polaka w naszej literaturze, to od razu uświadamiamy sobie, że nie może tu być mowy o jednym...

Rok szkolny już w toku. Dzieci wróciły z wakacji, również młodzież, wkrótce naukę rozpoczną studenci. Jak praca w życiu dorosłym, tak nauka wypełnia...

Specjalnie dla Czytelników strony www.piotrjaroszynski.pl · 14 października 2006 Felietony zacząłem przygotowywać systematycznie od października...

Marsz do zwycięstwa Sobotnia manifestacja w obronie Telewizji Trwam to początek odradzania się naszego Narodu, a równocześnie swoisty test, który tym, którzy jeszcze...

Postępuje proces dechrystianizacji Europy. Przejawia się to na wszystkich polach kultury, w nauce i edukacji, w moralności, ekonomii i polityce, w...

Listu prof. dr. hab. medycyny Stanisława Lufta skierowanego do przewodniczącego Episkopatu Polski JE ks. abp. Józefa Michalika nie można pozostawić...

Polskie wakacje mają swoją powagę związaną z pamięcią o ostatnich wielkich narodowych zrywach, czyli o Powstaniu Warszawskim i o ogólnonarodowym...