Felietony-wywiady
Jest dość intrygujące, że ostatnia encyklika „Veritatis splendor” odbiła się w polskich mass mediach dość szerokim echem. Po trzech latach (!) intensywnie prowadzonej kampanii antykościelnej i antyklerykalnej dziennikarze na chwilę ochłonęli. Z drugiej strony przedstawiciele Kościoła czując się osaczeni starają się dziś bardzo ważyć i łagodzić swoje wystąpienia. Warto więc zapytać, czy sama encyklika jest „wytonowana”, czy też jednoznacznie stoi na straży dziedzictwa kultury chrześcijańskiej?

Odpowiedź znajdziemy już na pierwszych kartach „Wprowadzenia”. Sytuacja jest bardzo poważna, ponieważ fundamentalne prawdy doktryny katolickiej są podważane i zniekształcane, a ich krytyka nie jest częściowa i doraźna, ale globalna i systematyczna (4). Co więcej, jak czytamy, presji tej krytyki ulegają seminaria i wydziały teologiczne. W efekcie sami wierni mogą być zdezorientowani. Ponieważ jednak mają oni prawo do poznania „nieskażonej i integralnej doktryny katolickiej”, stąd zrodziła się potrzeba przypomnienia, co jest autentyczną częścią tej doktryny, a co nie (113).

Encyklika „Veritatis splendor” dotyczy niektórych podstawowych problemów nauczania moralnego Kościoła. Jednym z głównych takich problemów jest przemożna tendencja oderwania moralności od wiary (4). U źródeł tej tendencji nie leży jednak jakieś zwykłe lenistwo duchowe człowieka, ale klimat współczesnej kultury, w ramach którego z jednej strony na piedestał wynosi się wolność, z drugiej zaś lekceważy prawdę (4). A zatem absolutyzowanie wolności i oderwanie jej od prawdy, rykoszetem uderza w moralność chrześcijańską. Stąd ludzie wierzący, ulegając klimatowi współczesnej kultury, mogą nieopatrznie przestać być chrześcijanami w swoim postępowaniu. Tu jest właśnie główne niebezpieczeństwo.

Co to jednak znaczy, że człowiek nie jest wolny? Człowiek jest wolny, ale nie może robić z wolności jakiegoś bożka. Wewnętrznym motywem woli jest pragnienie dobra doskonałego, zaś sama wola jest przecież tylko jedną z ludzkich władz, a nie czymś samym w sobie. I jak ręką posługujemy się dla dobra podmiotu-człowieka, tak też i wola jest dla dobra człowieka. Stąd rodzi się potrzeba prawidłowego odczytania, co jest dla człowieka realnym dobrem. Aby to odczytać, trzeba znać prawdę. Wola bez prawdy jest ślepa, a poddana niższym instynktom, może człowieka i samą siebie zgubić.

W encyklice czytamy, że to, kim jest człowiek i co powinien czynić, ujawnia się w momencie, gdy Bóg objawia samego siebie. Właśnie to Objawienie się Boga człowiekowi stanowi fundament Dekalogu (10). Co więcej, Bóg stwarzając człowieka nadał ludzkiemu istnieniu cel wpisując w jego serce, czyli w sumienie, prawo naturalne. To prawo naturalne jest niczym innym jak tylko światłem wlanym w nas przez Boga, które pozwala nam poznać, co mamy czynić, a czego unikać (12). A wreszcie sam Chrystus swoim życiem i swoją nauką wzywa do naśladowania Go, ale nie zewnętrznie, lecz jak najbardziej od wewnątrz, przez przylgnięcie (20). Człowiek więc w sposób naturalny i nadnaturalny zdolny jest do ujrzenia prawdy, która wyznaczy drogę jego życia. Ta prawda o dobru nie jest ani czymś abstrakcyjnym (sumienie pozwala nam czytać konkretne dobro), ani dowolnym (przykazania są uniwersalne i niezmienne). Nie można więc, za cenę utraty sensu życia, oderwać wolności od prawdy, wiary od moralności.

Jak widzimy, celem encykliki „Veritatis splendor” nie jest tylko jakieś przypomnienie podstaw moralności chrześcijańskiej, bo wówczas ktoś mógłby powiedzieć, że nie ma w niej nic nowego, jest tu raczej przyjęcie wyzwania, jakie rzucają nowe czasy. A człowiek dzisiejszy jest niezwykle uwrażliwiony i na sprawę wolności, i na modę. Tyle że moralność, to nie jest sprawa mody, ponieważ czy to dawniej czy dziś, człowiek jako byt osobowy ma naturalne i usankcjonowane religijnie prawo do tego by żyć, by przekazywać życie i duchowo się rozwijać. A na straży takich właśnie dóbr stoi moralność chrześcijańska. Wszelka kultura, która te dobra lekceważy lub w nie uderza jest antyludzka. Encyklika więc stoi nie tylko na straży moralności chrześcijańskiej ale po prostu ogólnoludzkiej. Stąd bierze się jej uniwersalny wymiar.

Piotr Jaroszyński („U źródeł tożsamości kultury europejskiej”, red. T. Rakowski, Lublin 1994, s. 134-135) Źródło: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu

Gender i dzieci Głównym przedmiotem ataku ze strony ideologii gender są dzieci. Bo to właśnie one mają mieć zmienione wyobrażenie na temat płci, w tym również...

Z prof. Piotrem Jaroszyńskim, kierownikiem Katedry Filozofii Kultury KUL, wykładowcą w Wyższej Szkole Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu,...

Wiele osób oglądających telewizję skarży się, że przerwy między jednym a drugim programem pękają w szwach od reklam. Szczególne natężenie ma miejsce...

Nowa Lewica Powrót marksizmu Rok 1989 (choć był to dłuższy proces) przyjmuje się często jako symboliczną datę upadku komunizmu w bloku sowieckim i rozpadu Związku Sowieckiego....

Z prof. Piotrem Jaroszyńskim, kierownikiem Katedry Filozofii Kultury Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, rozmawia Anna Ambroziak Po...

Socjotechnika jest umiejętnością naukowego sterowania społeczeństwem. Oddaje ona szczególne usługi w państwach demokratycznych, w których zewnętrzny...

Choć oba słowa - „kultura" i „cywilizacja" - wskazują na genezę łacińską, to tylko słowo „kultura" jest słowem oryginalnym, natomiast słowo...

W pocie czoła Człowiek nie może żyć bez pracy. Nie chodzi tu jednak o pracę jako źródło dochodu, ale o pracę jako aktywność, którą podejmujemy w sposób...

Narodowa lekcja - recenzja Na książkę „Niezapomniane twarze” prof. Witolda Kieżuna składa się 16 krótkich opowiadań. Całość podzielona jest na cztery części, które obejmują...

Dziś, gdy mówimy o kulturze, to mamy najczęściej na myśli albo sztukę (pod wpływem romantyzmu), albo wykwintne maniery (człowiek kulturalny), albo...

Pytanie: co to jest? jest pierwszym pytaniem dziecięcym i równocześnie jest jednym z najtrudniejszych pytań filozoficznych. Łatwo odpowiedzieć: co...

Polonijna parafia Jednym z niezwykłych fenomenów w skali światowej są parafie polonijne. Skupiają w sobie bowiem nie tylko życie religijne, ale też społeczne i...

Pole naszych zmagań o Polskę przykrył śnieg. Gdy spadnie śnieg, wszystko wydaje się takie nierealne, takie cudowne, chciałoby się patrzeć i marzyć....

Z prof. dr. hab. Piotrem Jaroszyńskim, kierownikiem Katedry Filozofii Kultury Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz wykładowcą Wyższej Szkoły...

Pojęcie cywilizacji bizantyńskiej zostało wypracowane przez jednego z najwybitniejszych, choć ciągle mało znanego polskiego myśliciela Feliksa...

Współcześnie słowa takie jak „dialog", „negocjacje", „konsensus", „kompromis", pojawiają się bardzo często i są swoistym znakiem rozpoznawczym....

Współczesna kultura została porażona subiektywizmem i relatywizmem. Ofiarą padła klasyczna triada obejmująca Prawdę, Dobro i Piękno. Prawda nie jest...

Polacy są z natury narodem łagodnym i dobrym, mają charakter otwarty i szczery, częściej dają się oszukać, niż sami oszukują, są wyrozumiali,...

Sztuka chrześcijańska to niewyczerpane bogactwo Z prof. Piotrem Jaroszońskim rozmawia Małgorzata Pabis W Toruniu zakończy się dzisiaj VIII Międzynarodowy Kongres: „Katolicy i sztuka: szanse i...

Od nowego roku akademickiego w WSKSiM ruszają studia podyplomowe z retoryki i komunikacji społecznej. Z dr Imeldą Chłodną, pracownikiem Katedry...

Człowiek posiada różne umiejętności — jeden jest fizykiem, inny chemikiem, jeszcze inny szewcem. W ramach tych umiejętności są różne specjalizacje,...

Z prof. Piotrem Jaroszyńskim, kierownikiem Katedry Filozofii Kultury Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego im. Jana Pawła II, rozmawia Piotr...

Z prof. Piotrem Jaroszyńskim, kierownikiem Katedry Filozofii Kultury Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, rozmawia Piotr...

Jedną z najbardziej charakterystycznych cech życia publicznego w Polsce staje się wszechobecny cynizm. Wiele jest cynicznych wypowiedzi, wiele...

Wielki Jubileusz to okazja do zrobienia pewnego remanentu. Szczególnie ważny jest problem obecności Kościoła i chrześcijaństwa w życiu społecznym....

Wojna przeciwko Kościołowi W świecie przebiega mniej lub bardziej jawna walka z Kościołem. Nie od dziś. Święty Tomasz z Akwinu, tytan myśli katolickiej, w komentarzu do Listu...

Angielskie słowo „gender” w początkach XX w. oznaczało tylko rodzaj gramatyczny. A więc gender to po polsku rodzaj. I tak w zasadzie powinno się...

W jednym z dzieł przypisywanych Plutarchowi (50-120 po Chr.), a zatytułowanym O wychowaniu dzieci (De liberis educandis) możemy przeczytać: „Ze...

Nazwa „Cyklop" jest znana wszystkim, choć może nie wszyscy pamiętają, że do ziemi Cyklopów zawitał Odyseusz wraz z towarzyszami w czasie drogi...

Zatrute idee W Księdze Honorowych Obywateli Miasta Stołecznego Warszawy niebawem pojawią się podpisy kolejnych osób wyróżnionych tym zaszczytnym tytułem. Czy...