Felietony-wywiady

Reakcje niektórych środowisk na propozycję zmiany kanonu lektur dla szkół podstawowych i średnich są wyjątkowo ostre. Widać, że prawie wszystkim udziela się atmosfera napięcia, jaka panuje w mediach i w polityce; więc i lektura tych wypowiedzi nie należy do najprzyjemniejszych. Puszczają nerwy. "Manipulacja", "kastrowanie", "ideologia" - to mocne słowa.

Bitwa o kanon posiada różne oblicza. Można tu mówić o kontakcie z najbardziej reprezentatywną literaturą polską i obcą, spierając się, które pozycje są najważniejszymi arcydziełami. Ale można też mówić o ideologii i rządzie dusz, bo przecież obowiązkowe lektury formują młodego człowieka (i to w skali masowej!) na całe życie. A nie można zapomnieć o wielkich, liczonych w setkach tysięcy nakładach, a więc i o wielkim biznesie, bo za wielkim nakładem idzie wielki zysk. Stwierdzić, który z motywów tak naprawdę przemawia za taką lub inną propozycją, a który jest tylko pozorem lub pretekstem, nie jest łatwo. Pewne jest natomiast, że kanon będzie wynikiem różnych konsensusów, gdzie zbiegać się będą różne opcje i różne interesy. A więc tak naprawdę to nie będzie kanon, czyli wybór pozycji klasycznych, ale wynik targów, dwa Sienkiewicze za jednego Kapuścińskiego, jeden Gombrowicz za dwóch Papieży.

W sumie cała sprawa jest żenująca, ponieważ tak naprawdę jaki by nie był ten kanon literatury, są to resztki, jakie pozostały po prawdziwym kształceniu humanistycznym. Wykształcenie to pozbawione greki, łaciny, filozofii, retoryki, zostało wciśnięte w "język polski", który nie jest w stanie udźwignąć ciężaru odpowiedzialności za autentyczną formację duchową młodego człowieka w wymiarze uniwersalnym, a nie tylko przyuczania do zawodu. Błędne są założenia modelu współczesnej edukacji dopasowane bardziej do potrzeb rynku niż ideologii, tak jak w okresie PRL-u górę brały z kolei kryteria ideologiczne. Jest jeden kanon: kształcenie klasyczne. Jeżeli ten kanon się odrzuci, to pozostają targi o to, kogo przepchnąć, a kogo utrącić.

A ponieważ do tej pory największy wpływ na kształtowanie kanonu miała lewica i liberałowie, to trzeba na nich wymóc, żeby do kanonu weszło jak najwięcej dzieł sprawdzonej klasyki europejskiej i polskiej, a jak najmniej postmodernizmu, w których mieszanie dobra i zła, prawdy i fałszu stanowi główny motyw twórczości, jest źródłem uznania i tytułem do sławy.

Ale poza kanonem równie istotna jest kwestia komentarza i interpretacji. A to wymaga ze strony nauczycieli i specjalistów dobrego wykształcenia filozoficznego, ponieważ dzieła literackie są materializacją różnych prądów filozoficznych, panujących w jakiejś epoce. Krytyka literacka bez filozofii jest płytka, gdyż nie potrafi zidentyfikować warstwy myślowo-ideowej utworu w sposób racjonalny. Kapuściński? Bardzo proszę, ale pod warunkiem, że uczeń będzie mógł zobaczyć, że jego twórczość jest lewacka. Bo jest. Gdyby nie była, socjaliści wszystkich krajów nie robiliby takiej klaki. Jak więc z jednej strony zalecana jest zdrowa literatura, tak literatura osławiona z racji pozaliterackich powinna posiadać inteligentne oświetlenie filozoficzne, a nawet ideologiczne. Można wprowadzić Dostojewskiego, ale wyjaśniając, co to jest nihilizm. Może być i Szymborska, ale pod warunkiem, że uczeń dowie się, na czym polegają meandry socrealizmu, a więc pozna utwory autorki ku czci Lenina. Może być i Puszkin, ale jeśli przedstawione będą jego wiersze wysławiające rzeź Pragi.

Bitwa o kanon musi toczyć się nie tylko w odniesieniu do zakwalifikowanych doń lektur, ale również dotyczyć musi metody interpretacji, do których zastosowane będą kryteria nie tylko estetyczne, lecz także moralne czy filozoficzne. Na pewno jednak z uwagi na szansę przywrócenia polskiej sprawdzonej klasyki, trzeba jej wprowadzić jak najwięcej, wbrew krzykom, protestom i wrzaskom. Niech hałasują, byle młodzież mogła czytać Sienkiewicza, Rodziewiczównę czy Herberta. Oduczy się lewactwa, zacznie normalnie myśleć i oceniać.

Prof. dr hab. Piotr Jaroszyński

Felieton  ·  Nasz Dziennik  ·  6 czerwca 2007

Gender: w stronę cywilizacji śmierci Ujawniając krok po kroku ideologię gender, musimy w końcu dojść do pytania: o co w tym wszystkim chodzi? Oficjalnie podawane są różne racje, a ma je...

W uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny księża biskupi przestrzegali przed pokusą prywatyzacji wiary. Wykluczenie zasad wiary z życia...

Wielu mieszkańców Polski nie docenia tego, że są Polakami. Wydaje się im to oczywiste, a nawet niekiedy uważają to za bezwartościowe. A przecież...

Kraj lat dziecinnych . W Zaosiu niedaleko Nowogródka, w drewnianym dworku szlacheckim, przyszedł na świat w Wigilię Świąt Bożego Narodzenia Adam...

Sumienie jest w życiu człowieka bezcennym kompasem, który pozwala odróżniać realne dobro od zła. Ale należy pamiętać, że sumienie jest pewnym...

Tworzenie dokumentów, ustaw, przepisów, regulacji, adnotacji, poprawek dzięki możliwościom technicznym i tak zwanemu ustrojowi demokratycznemu...

Gender: szturm feminizmu Prawdziwa kariera gender rozpoczęła się wówczas, gdy do głosu doszły feministki. Chodziło już nie o leczenie jednostek chorobowych, ale o zupełnie...

Goście redakcji o Kresach tożsamości i modlitwie Redakcję „Kuriera” odwiedzili goście z Polski: prof. dr hab. Piotr Juliusz Jaroszyński, kierownik Katedry i Sztuki na Katolickim Uniwersytecie...

Po co Boże Narodzenie? Kiedy myślimy o Bożym Narodzeniu, to najpierw ukazują się nam obrazy należące do naszej polskiej tradycji: śnieg, sanna, choinka, wieczerza...

Czas walki z Bogiem trwa Na dzieje Kościoła w Polsce patrzymy często tak, jakby jego rola sprowadzała się wyłącznie do funkcji czysto religijnej, a na dzieje państwa i...

Już wkrótce Nowy Rok. Składać będziemy sobie po raz kolejny kolejny życzenia, strzelać będą korki od szampana i petardy, grać będą orkiestry i...

Święta i obyczaje Człowiek nie jest czystym duchem, ale nie jest też tylko ciałem. Człowiek żyje na sposób duchowo-cielesny. Dlatego musi nieustannie szukać tej...

Jak nauka w szkole wypełnia nasze lata dziecięce, młodzieńcze, tak praca - nasze życie dorosłe. I jak nie jest bez znaczenia, jak, kto i po co nas...

Są rzeczy, z którymi nie tylko wstyd się stykać, ale nawet wstyd o nich mówić. Bo nie tylko one, ale i słowa o nich pobrudzić mogą nasze oczy, uszy,...

Dostrzegając dziś negatywne skutki panującej w Polsce po wojnie ideologii (czy to na polu ekonomicznym, czy politycznym), nawet nie zdajemy sobie...

Konstytucja to najważniejszy dokument państwa, ponieważ określa jego ustrój, rodzaj władzy, prawa i obowiązki obywateli. Ale mimo zmian, które...

Współcześnie słowa takie jak „dialog", „negocjacje", „konsensus", „kompromis", pojawiają się bardzo często i są swoistym znakiem rozpoznawczym....

Polacy są z natury narodem łagodnym i dobrym, mają charakter otwarty i szczery, częściej dają się oszukać, niż sami oszukują, są wyrozumiali,...

Józef Brandt tak polski Jest ciekawe, że Polska nie tylko w okresie niepodległości, ale również w czasach zaborów była atrakcyjna dla cudzoziemców. Wielu z nich postanowiło...

Gender: Od antykoncepcji do homoseksualizmu W ramach walki z grożącym ludzkości domniemanym przeludnieniem zaczęto stosować głównie dwie metody: antykoncepcję – która ma zapobiegać poczęciu...

Tradycje polskiego patriotyzmu, tolerancji i humanizmu Polska jest państwem, które leży w Europie Środkowej, w samym jej sercu. Jednak z racji politycznych, a nie geograficznych jawi się po dziś dzień w...

Już sam tytuł proponowanej przez resort nauki reformy wskazuje, że mamy do czynienia z nawrotem nowomowy ("Partnerstwo dla wiedzy"). Przed kilku...

Z Jamesem P. Kellym, prezesem Centrum Solidarności na rzecz Prawa i Sprawiedliwości w Stanach Zjednoczonych, prelegentem XI Międzynarodowego...

Kilka ostatnich lat to okres intensywnej formacji moralnej naszego narodu. Pozbawieni większościowego przedstawicielstwa w parlamencie musieliśmy w...

Sens cierpienia Cierpienie w świecie natury jest znakiem zła, którego należy unikać lub z którego należy się wyleczyć. Jeśli boli mnie głowa, serce, ręka, to...

Barbarzyństwo smoleńskie Ekshumacje ofiar katastrofy smoleńskiej dostarczają wstrząsających informacji. W trumnach dwóch generałów – Włodzimierza Potasińskiego i Bronisława...

Z prof. dr. hab. Piotrem Jaroszyńskim, kierownikiem Katedry Filozofii Kultury Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, etykiem, kulturoznawcą,...

Wpaja się nam od kilku lat, że ustrój państwa może być albo demokratyczny albo totalitarny, pierwszy jest dobry i nowoczesny, drugi jest zły i...

Jaki kanon lektur z języka polskiego? Czekamy na gruntowne działania MEN przywracające humanistyce należną rangę w życiu człowieka i Narodu. Słowo „kanon” pochodzi z greki, a jego...

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego nie próżnuje, przedstawiając do zaopiniowania projekt reformy nauki pt. "Założenia do nowelizacji ustawy -...